Leczenie

Rozszczep wargi i podniebienia jest wadą wrodzoną, jednak nie oznacza to, że jest się na nią skazanym już do końca życia. Istnieją skuteczne metody wieloetapowego leczenia, które – zwłaszcza we wczesnym stadium rozwoju dziecka – pozwalają nawet na całkowite zniwelowanie tej wady. Chociaż oczywiście wszystko będzie zależeć od stopnia wady a także uwarunkowań danego pacjenta. Trzeba być gotowym na to, że jest to proces złożony, wymagający cierpliwości i zaangażowania ale potrafi przynieść niesamowite efekty.

Dzieci rodzące się z tą wadą wymagają specjalistycznej opieki chirurgicznej, ortodontycznej, stomatologicznej, laryngologicznej, foniatrycznej , logopedycznej a często także psychologicznej.

Poszczególne etapy leczenia wady rozszczepowej

Należy zaznaczyć że przedstawienie etapów leczenia ma charakter jedynie poglądowy. W rzeczywistości każdy przypadek jest inny i może wymagać różnych form diagnostyki oraz leczenia w każdym z opisanych poniżej zakresów.

Leczenie chirurgiczne

Zespalające zabiegi chirurgiczne wykonywane są już od szóstego miesiąca życia pacjenta. Wówczas tkanki kostne i chrzęstne są wyjątkowo plastyczne, dlatego najłatwiej jest uporać się z tą wadą. W zależności od rodzaju rozszczepu wargi i podniebienia, może wystarczyć nawet pojedynczy zabieg, w którego trakcie chirurg połączy rozszczepione części.

W przypadku rozbudowanej wady (np. obustronny rozszczep wargi, wyrostka zębodołowego oraz podniebienia)  „zamknięcie rozszczepu” wykonuje się w dwóch etapach. W pierwszym, zszywa się szerszy rozszczep, drugi natomiast po upływie około dwóch, trzech miesięcy.  Pamiętajmy jednak, że każdy przypadek jest inny i tak naprawdę przebieg szpitalnych zabiegów, zależeć będzie od indywidualnego stanu pacjenta oraz jego schorzenia.

Kolejnym etapem jest wypełnianie ubytków kości biodrowej do wyrostka zębodołowego. Odbywa się to z reguły w okolicy 3-4 roku życia małego pacjenta. Zabieg ten, zależenie od wielkości przestrzeni do wypełnienia a także od możliwości pobrania tkanki z kości biodrowej może składać się z jednego lub kilku etapów.

Około 4 roku życia mały pacjent ze względu na wzrost a co za tym idzie rozwój w obrębie twarzy wymaga operacji korekty nosa, która ma za zadanie uzupełnienie niedoborów tkanki w obrębie przedsionka nosa.

Trzeba mieć na względzie, że mogą zdarzyć się różne przypadki podczas gojenia po zabiegach, Zdarza się, że dzieciom po zamknięciu rozszczepu zbiera się woda w uszach, czasami po operacjach zamknięcia rozszczepu występuje tzw. przetoka. W tedy wymagany jest zabieg jej zasklepienia (tzw. lapisowanie)  a w szczególnych przypadkach także reoperacja. Dobrze zdawać sobie sprawę z tych wszystkich komplikacji, które mogą się pojawić na drodze ale należy mieć na względzie, że prawdopodobieństwo ich wystawienie jest zawsze minimalizowane.

Po pierwszych operacjach chirurgicznych popularna jest laseroterapia – jest to kilkukrotny zabieg wykonywany w celu zniwelowania blizny pooperacyjnej. Jest on przez niektórych lekarzy zalecany, przez innych wskazywany jako niekonieczny. Tutaj decyzja należy do rodziców (tym bardziej, że te zabiegi nie są refundowane). W tym celu najlepiej zasięgnąć rady innych rodziców rozszczepowych dzieciaków.

Leczenie ortodoncyjne

Pamiętajmy, że rozszczep wargi lub podniebienia będzie miał również w większości przypadków wpływ na stan uzębienia pacjenta. Taki zgryz wymaga zwykle jednej, a nawet i kilku faz leczenia ortodontycznego przy pomocy aparatów stałych. Najczęstszymi wadami przy rozszczepie są tzw. przodozgryzy (niedorozwój szczęki górnej, przy jednoczesnym przeroście dolnej), tyłozgryzy, zgryzy krzyżowe, zgryzy otwarte, głębokie, a także nadmiar czy niedobór zębów oraz różnego rodzaju zaburzenia. Decyzja o charakterze leczenia, uzależniona jest od oceny ortodonty.

Warto zaznaczyć, że od 2006 działa finansowany przez NFZ program ortodontycznej opieki nad dziećmi z wrodzonymi wadami części twarzowej czaszki.

Cel główny programu:
Objęcie leczeniem ortodontycznym populacji osób z wrodzonymi wadami rozwojowymi typu rozszczepu podniebienia pierwotnego i /lub wtórnego oraz anomalii twarzy w zakresie zależnym od rozwoju I i II łuku skrzelowego.

Cele pośrednie:
1. Wprowadzenie zasad postępowania dla osób z wszystkimi typami rozszczepów podniebienia pierwotnego i/lub wtórnego
2. Wprowadzenie zasad postępowania dla osób z wadami zgryzu współwystępującymi z innymi wrodzonymi wadami w obszarze głowy i szyi
3. Prowadzenie monitorowania stanu opieki ortodontycznej u dzieci objętych programem
4. Podniesienie jakości oraz dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu Programu dla pacjentów

Zasady postępowania w programie:

Od urodzenia do dnia operacji rozszczepu wargi: u dzieci z szerokimi rozszczepami
i trudnościami pobierania pokarmu – płytka podniebienna.
Cel – ułatwienie karmienia.

Od 1 do 3 roku życia: masaż wargi, kontrola stanu uzębienia i zgryzu, zachowanie wysokiego
standardu higieny jamy ustnej, leczenie zgryzów krzyżowych w przypadku rozszczepów.
W przypadku wad zgryzu towarzyszących innym wadom rozwojowym twarzowej części
czaszki: kontrola stanu uzębienia i zgryzu, mioterapia, korekta guzków zębów mlecznych.
Cel – stworzenie korzystnych warunków rozwoju narządu żucia.

Od 3 do 7 lat: korekta wad zgryzu: metafilaktyka (uproszczone metody: aparaty standardowe,
takie jak płytka przedsionkowa i standardowy korektor zgryzu – treiner), leczenie czynnymi
aparatami zdejmowanymi. Zachowanie wysokiego standardu higieny jamy ustnej.
Cel – wyeliminowanie hamującego oddziaływania na rozwój szczęki i żuchwy.

Od 8 do 10 roku życia
Leczenie zaburzeń zębowo-zgryzowych aparatami zdejmowanymi, w tym aparaty
standardowe i czynnościowe. W leczeniu tych zaburzeń mogą być stosowane aparaty stałe
grubołukowe i/lub maska Delaire’a.

Od 11 roku życia
Leczenie wad zgryzu zdejmowanymi i stałymi aparatami czynnymi i czynnościowymi.
Rehabilitacja protetyczna (wrodzone braki zębów).
Cel – przygotowywanie łuków zębowych do zabiegów przeszczepów kostnych, osteotomii
szczęki i/lub żuchwy, retencja po leczeniu ortodontycznym- przez wyrównanie zaburzeń
zgryzowo-zębowych, dopełnienie wyników leczenia i odtwarzanie funkcji narządu żucia.

Leczenie logopedyczne

Wada rozszczepieniowa odbija się także na wymowie pacjenta. Do momentu zabiegu, pacjenci, dotknięci rozszczepem wargi i podniebienia, nie są w stanie artykułować głosek nosowych. Ponadto po zabiegu, rekonwalescencja i powrót do typowej aktywności werbalnej, może potrwać nawet sześć miesięcy. Dlatego tak ważne jest, żeby pacjent pozostawał pod stałą opieką logopedy, który zaplanuje właściwą terapię mowy. Wykorzystywane są też zabiegi elektrostymulacji podniebienia. Często zdarza się także, iż problemy z mówieniem wynikają bezpośrednio z problemów ze słuchem.

Leczenie laryngologiczne

Z wadą rozszczepieniową powiązane są też często problemy ze słuchem pacjentów. Wynika to stąd, że w uchu środkowym zbiera się płyn, który wywołuje infekcje i uniemożliwia prawidłowe słyszenie. W niektórych przypadkach zatem niezbędny okazuje się zabieg oczyszczenia ucha oraz tzw. jego drenaż, czyli wprowadzenie niewielkich rurek przez błonę bębenkową, które będą odprowadzać zbierający się płyn. Wobec tego wizyta u laryngologa będzie również obowiązkowa.

Piętrzące się problemy związane z rozszczepem wargi i podniebienia są, jak widać, ściśle ze sobą powiązane. Dlatego tak ważne jest, żeby podejmując leczenie tej wady, przyłożyć się do tego w sposób kompleksowy. Tylko wieloetapowe leczenie, począwszy od wizyty u chirurga, następnie u ortodonty, a na konsultacjach z logopedą i laryngologiem skończywszy, pozwoli nam osiągnąć zadowalające efekty. Najlepiej całą ścieżkę rozpocząć jak najwcześniej i na każdym etapie być w kontakcie z każdym specjalistom. Warto także zaznaczyć, że podczas leczenia wymagana jest ścisła komunikacja i współpraca pomiędzy poszczególnymi specjalistami.